NUNU NUGRAHA UTS FILSAFAT ILMU

KAJIAN KABUDAYAAN KAMPUNG NAGA

NUNU NUGRAHA 

1211503088

A.    BUBUKA

1.      Kasang Tukang

Kampung Naga mangrupa hiji pilemburan anu dicicingan ku sajumplukan masarakat anu pohara kuat dina nyekel adat istiadat titilar karuhunna, dina hal ieu téh adat Sunda. Kawas padumukan Badui, Kampung Naga jadi objek kajian antropologi ngeunaan kahirupan masarakat pilemburan Sunda dina mangsa peralihan ti pangaruh Hindu nuju pangaruh Islam di Jawa Kulon. Kampung Naga ogé mangrupa salah sahiji ti kampung anu masih nyekel talari sarta adat istiadat karuhun, tapi bisa hirup berdampingan jeung kahirupan masarakat séjén anu leuwih modern. Kampung Naga memang ngabogaan unikna pangsoranganna. Nempo ti deukeut kahirupan basajan sarta bersahaja anu masih tetep lestari di tengah peradaban modern.

2.      Maksud jeung Tujuan Panalungtikan

Maksud jeung tujuan dijieun na Mini Research ieu nyaeta:

a.       Pikeun mikanyaho kahirupan urang Kampung Naga.

b.      Pikeun mikanyaho wanda kabudayaan, system pakasaban, sajarah, pakakas, system kapercayaan, imah, kasenian, organisasi kamasarakatan, pangaweruh, system bahasa, sareng inovasi masarakat kampong naga.

3.      Rumusan Masalah

Ti kasang tukang di luhur nu nulis indit ti ngarumuskeun masalah kieu:

1)      Kumaha Sajarah Kampung Naga?

2)      Kumaha sistem kamasarakatan di Kampung Naga?

3)      Kumaha sistem kapercayaan ( religi ) anu di anut ku masarakat Kampung Naga?

4)      Kumaha sistem pakasaban masarakat Kampung Naga?

5)      Kumaha pola imah atawa wangunan nu aya di Kampung Naga?

6)      Kawas naon parabot hirup masarakat Kampung Naga?

7)      Kumaha sistem pangaweruh masarakat Kampung Naga?

8)      Kawas naon Kasenian nu aya di Kampung Naga?

9)      Kumaha sistem basa anu dipaké ku masarakat Kampung Naga?

10)  Kumaha inovasi masarakat Kampung Naga?

B.     LANDASAN TEORI

1.        Kabudayaan 

1.1    Hakékat Kabudayaan

Kecap  kabudayaan  asalna  tina  kecap  buddhayah,  nya  éta  bentuk  jamak  tina  buddhi  anu  artina  budi  atawa  akal.     Kukituna  kabudayaan  bisa  dihartikeun   perkara anu aya hubungana jeung akal. Dina bahasa Inggris kecap budaya asalna  tina  bahasa  latin  nya  éta  colere,  hartina  ngolah  taneuh  atawa  tatanén.  Tina  harti,  culture             nya  éta  sagala  usaha  manusa  pikeun  ngarobah  alam.  Sedengkeun  kabudayaan  salaku  konsép,  nya  éta  sakabéh  cipta  jeung  karya  manusa  anu  kudu  dibiasakeun ku cara diajar saluyu jeung budi akal. Kabudayaan ogé bisa disawang  salaku sakabéh pangaweruh manusa salaku mahluk sosial anu digunakeun pikeun ngarti  jeung  ngainterpretasi  lingkungan  sarta  pangalaman  salaku  dadasar  tina  paripolahna. Kabudayaan dina hal ieu salaku mekanisme kontrol pikeun kalakuan jeung  tindakan  sosial  manusa  atawa  pola  paripolah  manusa  (Koentjaraningrat, 1985:9).

Kabudayaan  ogé  miboga  harti  anu  jembar,  ngawengku  ngawasana  hiji bangsa  kana  hal  anu  kompleks  dina  pangaweruh,  ageman,  seni,  moral,  hukum, adat  istiadat  (kabisaaan)  jeung  pembawaan  ti  anggota  masarakatna  sorangan (Taylor  dina  Soelaeman,  2010:19).  Herkovits  dina  Soelaeman  (2010:20) ngébréhkeun pamanggihna dina téori kabudayaan nya éta:

1)      Kabudayaan bisa diulik.

2)      Kabudayaan  miboga  sumber  tina  segi  biologis,  lingkungan,  psikologis,  jeung komponén sejarah eksistensi manusa.

3)      Kabudayaan miboga struktur.

4)      Kabudayaan bisa dipasing-pasing dina rupa-rupa aspék.

5)      Kabudayaan miboga sipat dinamis.

6)      Kabudayaan miboga variabel.

7)      Kabudayaan  némbongkeun  sipat  sitematis  sarta  bisa  dianalisis  ku  metode ilmiah.

8)      Kabudayaan  mangrupa  alat  anu  dipaké  ku  individu  pikeun  ngatur  kaayaanna jeung nambahan rasa kreatifitasna.

Kabudayaan ngawengku pola-pola, sikep, pikiran, rarasaan, barang jeung reaksi situasi anu diebréhkeun ku simbol jeung disusun kalayan mandeg mandiri ti kelompok  manusa,  (Kroeber  jeung  Klukhohn  dina  Soelaeman,  2010:20).  Puseur  maksud  kabudayaan,  nya  éta  harepan  anu  dibeungkeut  ajén-inajén.  Sipat universal,  bisa  ditarima  ku  umum,  mangrupa  katangtuan  anu  disapukan  ku  para ahli  budaya  dina  ngadefinisikeun  kabudayaan.  Sanajan  dina  praktékna  harti kabudayaan  numutkeun  sawangan  masarakat  umum  nya  éta  hiji  hal  anu  miboga harga atawa ajén alus (Bakker dina Soelaeman, 2010:20).

Gurat badagna kabudayaan mangrupa hasil pamikiran manusa tina sagala rasa  sarta  jadi  hiji  kabiasaan  jeung  kacangkem  kalayan  ngaliwatan  prosés  diajar. Biasana  budaya  jadi  pangbéda  antara  hiji  kelompok  masarakat  jeung  masarakat séjénna, sanajan dina gurat badagna masih aya dina tujuan anu sarua. 

1.2    Wujud Kabudayaan

Kabudayaan miboga tilu unsur (Koentjaraningrat, 1985:5) nya éta: 

1)      Wujud kabudayaan salaku hal anu kompléks tina ide-ide, norma-norma, aturan jsb.

2)      Wujud  kabudayaan  salaku  aktivitas  manusa  anu  kompléks  jeung  miboga  pola dina masarakat.

3)      Wujud kabudayaan salaku barang hasil karya manusa.

Dina kahirupan masarakat tilu unsur ieu teu bisa dipisahkeun antara anu hiji  jeung  anu  liyana.  Kabudayaan  jeung  adat  istiadat    ngatur  sarta  ngarahkeun kana paripolah sarta karya manusa. Pikiran, ide-ide paripolah jeung karya manusa, mangrupa barang-barang kabudayaan dina wujud fisik. 

Cindekna  wujud  kabudayaan  mangrupa  prosés  dina  ngawujud  keun  hiji kabudayaan.  Ieu  prosés  katara  ku  ayana  ide  salaku  awat  di  teruskeun  deui  ku aktivitas salaku bentuk kagiatan jeung ngahasilkeun karya mangrupa barang.

1.3    Unsur Kabudayaan

Budaya  ogé  miboga  tujuh  unsur-unsur  unifersal  (Koentjaraningrat, 1985:5) nya éta:

1)   Sistem réligi jeung upacara kaagamaan

2)   Sistem jeung organisasi kamasarakatan

3)   Sistem pangaweruh

4)   Basa

5)   Kasenian

6)   Sistem pakasaban

7)   Sistem téknologi jeung peralatan

Sistem  réligi  jeung  upacara  kaagamaan  mangrupa  unsur  kabudayaan  anu pang luhurna. Nottingham (1994:3) nétélakeun  yén agama mangrupa hal  anu teu  bisa  dibayangkeun,  dijelaskeun  jeung  digambarkeun  tepika  pamikiran  manusa ngeunaan  agama  ngan  saukur  ngahasilkeun  pamikiran  abstraksi  ilmiah.  Tapi agaman  mangrupa  hal  anu  teu  bisa  dipisahkeun  pikeun  manusa  dina  ngukur sakumah jerona bisa ngamaknaan dirina sorangan jeung alam di sakurilingna.

Agama  sorangan  dianggap  sarana  pikeun  manusa  dina  kabudayaanna  anu bisa ngimbangan kana pangalaman, lingkungan, ka asup dirina sorangan, manusa séjénna  jeung alam di sakurilingna Nottingham (1994:9)

Kacindekan  tina  unsur  budaya,  nya  éta  agama  mangrupa  akar  dina ngadegna  hiji  budaya  sarta  matalikeun  hal  anu  nyata  jeung  hal-hal  anu  teu  bisa dijeulaskeun ku logika.

1.4    Sistem Pewarisan Budaya

Sistem  pewarisan  budaya  numutkeun  Brata  (2007:64)  bisa  ku  dua  cara, nya éta:

1)   Jenis  pewarisan  tradisional,  anu  ngawengku  kulawarga,  masarakat,  lembaga adat, lembaga agama.

2)   Jenis  pewarisan  budaya  sacara  modérn,  anu  ngawengku  organisasi  kelompok sosial saperti lembaga atikan, jeung media massa

Bisa dicindekeun yén budaya mangrupa hal anu bisa diwariskeun sangkan budaya  teu  tumpur  jeung  salawasna  nenjeur  salaku  warisan  ti  parasepuh  jeung karuhun jaman baheula

2.        Réligi

2.1    Wangenan Réligi

Réligi  mangrupakeun  kayakinan  jeung  kapercayaan  anu  museur  kana konsep  anu  gaib.  Jeung  mangrupakeun  sikep  manusa  dina  nyanghareupan  anu gaib atawa hal-hal gaib (Otto dina Koentjaraningrat, 1985:22). Paripolah manusa anu  sumerah  ka  roh,  déwa,  jeung  mahluk  gaib  séjénna  pikeun  ngahontak  hiji pamaksudan kaasup kana réligi (Koentjaraningrat, 1985:28).

Sacara  basajan  réligi  mangrupa  kayakinan  tina  zat  goib  anu  sipatna umum  (Kruyet  dina  Koentjaraningrat,  1985:21).  Puseurna religi nya éta rasa atawa emosi anu ngabalukarkeun rasa segen manusa kana hal-hal anu tangtu jeung sipatna teu asup akal (Cordington dina Koentjaraningrat, 1985:19).

2.2    Asas-asas Réligi

1)   Asas  sistem  religi  dibagi  jadi  tilu  (Smith  dina  Koentjaraningrat,  1985:25) nya éta: Salian  ti  kayakinan  jeung  doktrin  sistem  upacara  mangrupa  wujud  tina  réligi atawa agama anu masih merlukeun analisa anu husus.

2)   Upacara  réligi  anu  dilaksanakeun  babarengan  miboga  tujuan  pikeun  leuwih ngaintensifkeun solidaritas masarakat.

3)   Mangrupakeun  pungsi  upacara  nyuguh,  dianggap  salaku  kagiatan  pikeun ngarojong rasa solidaritas jeung para déwa.

2.3    Sistem Réligi

Numutkeun  Otto  dina  Koentjaraningrat  (1985:22)  nétélakeun  sakabéh sitem  réligi  miboga  konsep  puseur,  nya  éta  hal  anu  gaib  anu  dianggap  maha dasyat  jeung  karamat  ku  manusa.  Sipat  anu  maha  dasyat  di  dieu  nya  éta  maha abadi, maha wijaksana, maha adadi, teu kaciri, teu kawatesanan jeung moal robah.

2.4    Komponén Réligi

Réligi  miboga  lima  komponén,  nya  éta  émosi  kaagamaan,  sistem kayakinan, sistem ritus jeung upacara, pakakasa ritus jeung upacara, umat agama (Koentjaraningrat  1985:43).  Sangkan  leuwih  jéntré  komponén  réligi  kagambar sakumaha bagan di handap ieu.

 Sistem Keyakinan

Umat                                      Emosi                                    Sistem Ritus

  Agama                                Keagamaan                            jeung Upacara

                                                Pakakas

                                             Ritus jeung

                                                 Upacara  

Émosi  kaagamaan  sumberna  tina  haté  manusa  sarta  ngusikeun  jiwa manusa.  Atawa  sieun  jeung  percaya  kanah  hal  anu  gaib  jeung  karamat  tapi  teu bisa ngajelaskeun kumaha alesanana.  Sistem  kayakinan  mangrupa  wujud  tina  pikiran,  kayakinan,  tian  wujud alam  gaib,  dijieuna  dunya,  kakuwatan  sakti,  roh  para  karuhun,  roh  alam,  jurig, jeung mahluk goib séjénna.

Sistem  ritus  jeung  upacara  mangrupa  aktivitas  tindakan  manusa  pikeun babakti  ka  pangérana,  dewa,  karuhun,  atawa  mahluk  gaib  séjénna  jeung  miboga tujuan pikeun komunikasi. Ritus atawa upacara réligi biasana lumangsungna rutin, jeung kombinasi tina sababaraha tindakan. 

Dina ritus jeung upacara réligi biasana sok ngagunakeun tempat, alat jeung sarana anu dianggap suci.

Umat  mangrupa  beungkeutan  sosial  anu  miboga  kayakinan  jeung ngalaksanakeun sistem ritus sarta upacara.

Émosi kaagamaan mangrupa komponén inti jeung miboga pangaruha  anu kuwat  pikeun  komponén  anu  séjénna.  Agama  sorangan  dibagi  jadi  tilu  jenis, dumasar  kana  asal  jeung  ajarana.  Nya  éta  agama  ardi  anu  miboga  prinsip tradisional  jeung  dumasar  kana  kabudayaan  sarta  alam,  agama  samawi  dumasar kana wahyu anu turun ti langit, sarta agama dumasar kana hasil pamikiran manusa (Tim Dosén Pendidikan Agama Islam, 2009:15). Agama ogé miboga harti ajaran atawa  ajén-ianjén anu dipercaya bebeneranna ku  umat agama  éta sorangan jeung aya  dina  kontek  kabudayaan  numutkeun  daérahna  masing-masing  (Kahmad  dina Perhimpunan  KB-PII,  2006:47).  Ku  kituna  unsur  budaya  jeung  agaman  teu  bisa dipisahkeun  jeung  jadi  dua  hal  anu  ngawedelan  kana  pamikiran  manusa  nu ngagem kana hiji ajaran (Kahmad dina Perhimpunan KB-PII, 2006:48). Balukarna ayana  sinkretisme  nya  éta  campurna  unsur-unsur  sababaraha  agama  dina  agama anu anyar (Brata, 2007:46), di masarakat anu katémbong dina rupa-rupa kagiatan anu  masih  mangrupa  adat  jeung  condong  kana  agama ardi  tapi  diadu maniskeun jeung  ajaran  agaman  samawi.  Contona  waé  upacara  nyusur  tanah  di  tatar  Sunda sok dibarengan ku do’a anu sumberna tina ajaran islam.

Kacindekana  komponén  réligi  mangrupa  hal  anu  penting  dina  ageman masarakat  tur  silih  pangaruhan  antara  hiji  komponén  jeung  komponén  séjénna. Balukarna kana ageman anu dipercaya jeung dipaké ku masarakat dina kahirupan sapopoé anu mangrupa wujud tina komponén-komponén réligi.

3.        Tradisi

3.1    Upacara Tradisi

Tradisi  di  masarakat  miboga  sipat  ritual  jeung  dianggap  suci,  ku  sabab ngungkabkeun tatacara tahapan hirup, naha éta bentuk salameta atawa ménta hiji hal,  lumangsung  antara  manusa  jeung  anu  maha  kawasa  (Rahmat,  1995:28). Tradisi ogé mangrupa kabisaaan atawa adat istiadat (Danadibrata, 2006:655).

Upacara  tradisi  mangrupakeun  hiji  kagiatan  anu  méwah,  tur  ramé  tapi  ogé karamat jeung dilaksanakeun sacara hidmat (Koentjaraningrat, 1985:25).

C. MÉTODE PANALUNGTIKAN

1.         Métode Panalungtikan

Métode anu digunakeun pikeun ngahontal tujuan, gumantung kana tujuan panalungtikan  jeung  sipat  pasualan  anu  digarap.  Dumasar  kana  éta  pamadegan, panyusun ngagunakeun métode déskriptif. Panyusun miboga pamaksudan pikeun nepikeun  jeung  ngabahas  ngeunaan  budaya nu aya dina Kampung Naga sareng kumaha cara ngalestarikeun na.

2.        Téhnik Panalungtikan 

Sangkan  panalungtikan  budaya  ieu  bisa  lumangsung  kalayan  lancar. Panalungtikan  budaya  ieu  dibagi  jadi  dua  téhnik  panalungtikan,  nya  éta  téhnik ngumpulkeun data jeung téhnik ngolah data.

2.1    Téhnik Ngumpulkeun Data

Dina  ngumpulkeun  data,  panalungtik  ngagunakeun  sababaraha  téhnik ngumpulkeun  data,  diantarana  nya  éta  téhnik  obsérvasi,  wawancara,  jeung  studi pustaka.  Obsérvasi  nya  éta  ngalaksanakeun  pengamatan  langsung  ka  lapangan pikeun  meunangkeun  data  anu valid. Dina  téhnik  ieu  ogé  panalungtik ngagunakeun  média  nu  bisa  ngarojong  prosés  panalungtikan,  diantarana  kaméra jeung  Hp.  Wawancara  dilaksanakeun  pikeun  meunangkeun  data  langsung  ti informan atawa tokoh masarakat nu mikawanoh langsung kana data-data nu baris dikumpulkeun.  Studi  pustaka,  pikeun  meunangkeun  data  nu  sipatna  dokumén (data gambar-gambar atawa tinulis).

2.2    Téhnik Ngolah Data

Dina  ieu  panalungtikan,  aya  léngkah-léngkah  ngolah  data  anu dikumpulkeun, diantarana:

1)      Mikawanoh kana kabudayaan nu aya di Kampung Naga, Desa Neglasari, Kecamatan Salawu, Tasikmalaya.

2)      Nyusun kacindekan hasil panalungtikan.

3.        Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan ieu kagambar sakumaha bagan di handap ieu:

                                                     Observasi Awal

                                                 Pengumpulan Data

                                                       Analisis Data

                                                 Nyusun Karya Ilmiah

4.        Sumber Data 

Dina  ieu  panalungtikan,  sumber  data  anu  digunakeun  pikeun meunangkeun data panalungtikan. Anu jadi sumber data nya éta:

1)   Data  ti  sesepuh  Kampung  Naga,  Désa Neglasari, Kacamatan Salawu,  Tasikmalaya sangkan  panalungtikan  bisa  bener-bener wanoh kalayan jero kana hal anu bakal ditalungtik.

2)   Data ti artikel pikeun référénsi buku nu ngarojong kana bahan panalungtikan.

D.    BAHASAN

1.        Lokasi jeung Letak Géografis

Kampung Naga perenahna aya di Desa Néglasari Kecamatan Salawu kabupatén Tasikmalaya. Daerah nu aya dina ketinggian rata-rata 500 m ti permukaan laut, hawana tiis dina suhu rata-rata 21,5-23 derajat celsius. Angka curah hujan rata-rata nepi ka 3.468 mm unggal taun.

Tibeulah kalér kampung adat ieu téh tepung wates jeung Kampung Nangtang, Desa Cigalontang. Beulah kidul tepung wates jeung pasir ogé jalan raya nu ngahubungkeun Tasikmalaya jeung Garut. Sedengkeun tibeulah wétan diwatesanan ku walungan Ciwulan jeung beulah kulon diwatesanan ku leuwi Naga nu sakaligus jadi wates pamisah Kampung Naga jeung Kampung Babakan. Wewengkon Kampung Naga nu legana sahektar satengah, lolobana dipaké keur imah, buruan, balong, leuwihna dipaké keur sawah nu dipanén sataun dua kali.

Jumlah warga Kampung Naga ti 0 nepikeun ka nu geus kolot jumlahna 304 jelema. Jumlah wangunanna aya 113, 110 imah warga , hiji bale patemon, hiji masjid jeung, hiji leuit.

2.        Sajarah Kampung Naga

Sajarah atawa asal-usul Kampung Naga numutkeun salasahiji vérsina, dimimitian dina mangsa wali Syéh Syarif Hidayatullah atawa Sunan Gunung Jati.Hiji  muridna nu ngaranna Singaparna dibéré pancén pikeun nyebarkeun agama Islam ka beulah kulon. Tuluy manéhna disebut Sembah Dalem Singaparna. Dina hiji poé manéhna meunang ilapat kudu  tapa. Dina tapana Sembah Dalem Singaparna meunang ilham sangkan manéhna kudu cicing dihiji tempat anu ayeuna disebut Kampung Naga nepi ka daérah Néglasari nu ayeuna mah jadi Kampung Néglasari Kabupatén Tasikmalaya.

Karuhun Kampung Naga nu loba pangaruhna pikeun masarakat Kampung Naga “Sa Naga” nya éta Eyang Singaparna atawa Sembah Dalém Singaparna disebut ogé Eyang Galunggung anu dimakamkeun di beulah kulon Kampung Naga. Makam ieu dianggap ku masarakat Kampung Naga jadi makam keramat nu sok dipaké jarah dina upacara adat nu diayakeun keur sakabéh turunanna.

            Namung iraha Eyang Singaparana tilar dunya henteu aya data anu pasti, teu aya hiji-hiji acan warga Kampung Naga nu apal. Numutkeun kapercayaan  maranéhna  nu turun-tumurun, karuhun masarakat Kampung Naga henteu tilar dunya tapi raib tanpa  ninggalkeun jasad. Di tempat éta masarakat Kampung Naga nganggap makam, kucara méré cicirén ka turunan masarakat Kampung Naga.

Aya ogé carita anu sumebar di masarakat, nu nyebutkeun yén ngaran Kampung  Naga asalna tina ayana oray naga nu ayana di wewengkon Kampung Naga. Lian ti éta aya ogé nu nyebutkeun yén Naga sarua jeung tempat nu ayana dina gawir (nagawir). Nu mana nu bener teu bisa dipastikeun sabab data nu aya geus teu aya. Henteu ditimukeun sacara pasti kumaha sajarah atawa asal-usul ngaran Kampung Naga.

3.        Sistem Kapercayaan

Masarakat Kampung Naga sakabehna ngaku ngagem agama Islam, ngalaksanakeun solat lima waktu , puasa, jeung ngaji nu biasana dipilampah ku masarakat Islam umumna. Tapi disagedéngeun masarakat kampung Naga taat pisan nyekel adat-istiadat jeung kapercayaan karuhunna. Numutkeun kapercayaan masarakat Kampung Naga ku ngajalankeun  adat-istiadat warisan karuhunna hartina ngahormatan para karuhun. Sagala hal nu datangna lain ti ajaran karuhun Kampung Naga, jeung sagala hal nu teu dipilampah karuhunna dianggap hiji hal nu tabu, atawa bisa disebut pamali. Masarakat Kampung Naga masih ngalaksanakeun kalayan tumut kususna dina kahirupan sapopoe, utamana nu aya patalina jeung kahirupana. Pantrang atawa pamali mangrupa katangtuan hukum nu teu tinulis nu ku maranehna dijugjug luhur jeung ditumutan ku sakabeh jelema. Misalna, tata cara ngawangun  jeung wangun imahna, panempatan, arah imah, pakean, upacara, kasenian, jeung rea-rea deui. Nalika hal-hal eta henteu dipilampah  ku masarakat Kampung Naga hartina ngalanggar adat, teu ngahormatan karuhunna. Numutkeun maranehna hal ieu pasti bakal nimbulkeun mamala.

Kapercayaan masarakat Kampung Naga kana mahluk halus masih dicekel pageuh. Percaya ayana jurig cai, nya eta mahluk halus nu nempatan cai atawa walungan utamana bagian walungan nu jero (leuwi). Tuluy oge ririwa nya eta mahluk  halus nu resep ngaganggu atawa nyingsieunan manusa ari peuting, aya oge nu disebut kuntilanak nya eta mahluk halus nu asalna téh awewe nu keur reuneu  paeh, si kuntilanak resep ngaganggu awewe nu keur atawa rek ngajuru. Sedengkeun tempat-tempat nu dijadikeun  tempat cicing mahluk saperi kitu ku masarakat Kampung Naga disebut tempat angker atawa sanget. Kitu oge tempat-tempat saperti makam Sembah Eyang Singaparna, Bumi Ageung, jeung masjid mangrupa tempat nu dipandang suci keur masarakat Kampung Naga.

4.        Pakasaban

Pakasaban masarakat Kampung Naga umumna tani jeung pangrajin. Salewihna  jualan sapopoe jeung  ternak,timimiti miara hayam,lauk jeung domba.

Sistem tatanen masarakat Kampung Naga masih basajan jeung tradisional.Salian ku tradisi,sistem tatanen tradisionalna miboga ajén nu lewih ekonomis jeung ramah lingkungan.Ngolah tanah cukup ku make alat-alat basajan jeung ngalibetkeun buruh, kulawarga, atawa tatangga anu dekeut tapi teu dibayar mung saukur ku ngucapkeun panuhun. Maranehna teu make traktor jeung pupuk kimia sabab numutkeun maranehna hal eta bisa ngurangan suburna taneuh  jeung pupuk kimia sarta bisa nyebabkeun katergantungan dina pamakeanana, maranehna ngan ngagunakeun pupuk organic nu mangrupa kotoran sato nu  dipiara. Nalika tatanen dua kali dina sataun, biasana dina bulan Januari sarta bulan Juli.

Salian tatanen, masarakat Kampung Naga miboga usaha leutik sabari nungguan mangsa panen ti mangsa melak, diantarana nyieun karajinan. Bahan-bahan pikeun nyieun karajinan meunang ti leuweung tapi teu nepi ka ngaruksak ekosistemna. Hasil tina karajinan eta aya nu dijual langsung ka wisatawan nu dijual langsung di hareupeun imah, aya oge nu dijual ka pemborong ti luar.

5.        Organisasi Kamasarakatan

Kamasarakatan di Kampung Naga masih pohara lekat jeung budaya gotong royong, hormat ngahormatan, sarta ngutamakeun kapentingan golongan batan kapentingan pribadi.

Leuwih nilik pola hirup sarta kapamingpinan Kampung Naga, urang bakal meunangkeun dua pamingpin kalayan pancénna séwang, nyaéta pamaréntahan désa sarta pamingpin adat atawa anu ku masarakat Kampung Naga disebat Kuncen. Peran duanana silih bersinergi hiji jeung sanes na pikeun tujuan keharmonisan warga sa-Naga. Kuncen anu gaduh kawasa dina hal adat istiadat lamun nyambung kalayan sistem pamaréntahan désa mangka kudu taat sarta patuh dina RT atawa RW, kitu oge sabalikna RT atawa RW kedah taat ka sang Kuncen lamun berurusan kalayan adat istiadat sarta kahirupan rohani nu nyicingan Kampung Naga.

5.1    Lambaga Pamarentahan

Lambaga pamrentah nu aya di Kampung Naga Sami jeung lambaga pamarentah desa nu sanesna, nyaeta:

1)      RT

2)      RK / RW

3)      Kudus ( Kepala Dusun )

5.2    Lambaga Adat

Lambaga Adat di Kampung Naga aya tilu, nyaeta:

1)      Kuncen nyaeta jalmi nu gaduh pancen pikeun mangku adat sareng mimpin upacara adat.

2)      Punduh nyaeta nu ngagaduhan pancen pikeun ngatur aktifitas sapopoe masarakat Kampung Naga.

3)      Lebe nyaeta nu tugasna ngususan mayit ti mimiti tepi ka ahir.

6.        Sistem Wangunan

Wangunan-wangunan anu aya di Kampung Naga ngawangun segitiga, kabéhanana beratap ijuk, sarta nyanghareup ka arah kiblat,aya kurang leuwih 113 wangunan dina wewengkon 1,5 ha anu diwangun ti 110 imah warga sarta 1 mushola, sajaba ti éta ogéaya balé pasamoan sarta lumbung paré (Leuit) sarta Bumi Ageung anu kakabéh bahan wangunanana ngagunakeun bilik-bilik, kai-kai, sarta nu sejen na. Henteu ngagunakeun sanga atawa keusik. Kabéh wangun, ukuran, pakakas sarta bahan wangunan kabéhanana némbongkeun ayana kesaimbangan sarta keselarasan anu aya di Kampung Naga.

Imah di Kampung Naga wangunna tradisional kénéh. Sakabéh imah perenahna manjang ti kulon ka wétan. Hateupna lain ku kenténg, tapi ku hateup eurih campur injuk. Imah téh kabéh ogé dijieun tina bilik jeung kai anu jumlah tihangna lima. Hiji ogé teu aya imah anu dijieun tina témbok. Naon sababna? Lantaran urang Kampung Naga hayang miara adat karuhunna.

Salian ti tukuh kana adat, urang Kampung Naga ogé pohara ngutamakeunana kana kaséhatan. Upamana baé wangunan imah anu nyangirah ti wétan ka kulon, maksudna keur ngajaga kaséhatan nuturkeun perjalanan panonpoé. Mun isuk-isuk, bakal nampa hawa beresih. Kitu deui di Kampung Naga urang moal manggihan jamban atawa pacilingan di jero atawa di gigir imah. Pamandian jeung pacilingan téh dijieunna di walungan, lantaran cenah imah kudu jaun tina tempat kokotor.

Pikeun ngajaga alam sabudeureun, di Kampung Naga ogé aya nu disebut leuweung larangan. Ieu leuweung perenahna di tonggoheun walungan Ciwulan, legana welasan héktar. Ieu leuweung té diriksa ku saréréa ngarah henteu ruksak, maksudna minangka sumber cai. Lamun leuweung tetep dipiara, sumber cai moal saat sarta dina usum hujan moal banjir.

7.        Sistem Pangaweruh

Di Kampung Naga teu aya sakola,ku kituna barudakna sakola ka luar Kampung Naga, nu teu pati jauh. Keur pendidikan formal rata-rata masarakat Kampung Naga ngan lulusan SD jeung SMP. Saleuwihna deui aya nu nepi ka jenjang paguron luhur. Hal ieu lantaran faktor ekonomi nu teu bisa nyakolakeun anakna nepi ka paguron luhur jeung falsafah maranehna nu nyebutkeun yen pendidikan  bisa dihontal ku luang, daluang, jeung uang. Luang maksudna bisa diajar sorangan, daluang hartina diajar tina maca atawa nanya ka jelema lian, sedengkeun  uang hartina bisa diajar di sakola pendidikan formal.

Namung masarakat Kampung Naga bener-bener ngajen pendidikan kahirupan, maranehna ngajalankeun sosialisasi jeung enkulturasi sahingga kahontal konformitas nu teu dipiboga ku lembaga pendidikan di Indonesia.

8.        Pakakas

·         Paranti ngakut nyaeta tolombong/dingkul

·         Tampir, giribig nyaeta tempat paranti moe gabah

·         Tempat pare aya leuit hiji (model lenjang, ngan poho teu difoto kamari) pikeun nyimpen pare paranti kapentingan umum (hajat sasih), pare (jenis pare: ranggeuyan + murag) masing-masing disimpen dina tolombong/dingkul karung di goah/dapur. Alesan leuit saeutik, kahiji kalolobana pare nu dipelak pare murag, kadua, lahan kp naga heureut.

·         Tempat keur ngolah pare (gabah) nyaeta  saung lisung.lisungna kai teu panjang siga di baduy jeung aya nu tina batu tipe stone ti walungan ciwulan. Tempat na di sisi balong.

·         Nyiru paranti napi beas atawa gabah.

·         Tempat nunda beas nyaeta Goah, wadahna pabeasan gentong +boboko, karung

·         Tempat nyangu nyaeta hawu dina parako (luhureun lantey dapur nu panggung)

·         Wadah nyangu nyaeta seeng + aseupan.

·         Masarakat Kampung Naga make etem keneh pikeun ngala pare.

9.        Kasenian

Aya tilu jenis kasenian di Kampung Naga nyaeta:

1)      Terebang Gembrung anu dipaenkeun ku dua urang nepi ka henteu kawates biasana ieu dilaksanakeun dina wayah Takbiran Idul Fitri sarta Idul Adha sarta kamerdikaan RI. Pakakas ieu dijieun ti kai.

2)      Terebang Sejat, dipaenkeun ku 6 jelema sarta dilaksanakeun dina wayah upacara pernikahan atawa sunatan ampon.

3)      Angklung, dipaenkeun ku 15 jelema sarta dilaksanakeun dina wayah khitanan missal

10.    Sistem Basa

Basa nu dipake ke wargi Kampung Naga mayoritas Basa Sunda.

11.    Inovasi Urang Kampung Naga

Salasahiji kaunikan Kampung Naga nya eta pola hirup masarkatna, nya eta kahirupan nu salaras jeung alam (dina kampung kaasup budayana). Masarakat Kampung Naga ngajaga jeung ngamumulé kaayaan alam oge budayana. Maranehna tetep aya dina falsafah hirup ampong adatna nya eta “ ciciren eta teh mangrupa karismatik, leungit cicirenna maka bakal leungit oge ajen-ajen moralna, nalika geus leungit ajen moralna maka harga diri eta geus teu aya dina dirina. Kitu oge budaya, nalika budaya rusak maka rusak oge bangsana”. Hal eta nu ngajadikeun Kampung Naga ngajaga pisan kana adat istiadat, budaya sarta lingkunganana.

Patali jeung alam, Kampung Naga nu aya di tengah efek globalisasi jeung moderenisasi saenyana diaku  leuwih beurat ti batan Kampung-kampung adat nu jauh ti ramena masarakat luar. Numutkeun kapala adat Kampung Naga “Masarakat Kampung Naga masih bisa mertahankeun budaya sarta lingkunganna sabab masarakatna masing nyekel kana konsep diri “yén hirup téh lain di alam, tapi hirup téh bareng jeung alam”. Alam mere sinyal keur jalma nu deukeut jeung alam eta sorangan.Ku kituna, masarakat Kampung Naga sanajan sacara geografis perenahna kampungna aya di lebak, tapi teu pernah ngalaman kabanjiran, sabalikna nalika usum halodo datang, teu pernah ngalaman kakurangan cai. Nu aya maranehna ngarasakeun  katengtreman dina ngokolakeun sumber kahirupan, sabab maranehna teu sarakah jeung kaleuleuwihi dina ngamangpaatkeun alam nu geus dianugrahkeun ku Pangeran.

E.     PANUTUP

·           Kacindekan

Masarakat Kampung Naga nu hirup di era globalisasi masih bisa ngadeg hirup hurip tina arus kabudayaan deungeun nu teu sakabéhna mawa pangaruh positif. Namung maranéhna angger terbuka kana parobahan jaman, maranéhna teu nutup diri tina kamajuan teknologi asal saluyu jeung adat.

Material imah masarakat Kampung Naga nyirikeun yén maranéhna tara hirup kaleuleuwihi oge sauyunan , imah-imahna  padeukeut antara nu hiji jeung nu liana, sistem tatanénna teu ngagunakeun pupuk kimia.Dina ngokolakeun sawah katingali rasa silih tulunganna, sabobot sapihanéanna.Eta téh mangrupa salahsahiji conto tina kasederhanaan, jiwa silih tulungan jeung penghargaan maranéhna ka alam nu mere kahirupan.

Warga adat Kampung Naga henteu nembongkeun rasa kasedih, kabingung sarta kasumeblak hate tapi nu ditembongkeun téh  kasoméahan anu pinuh ku optimisme. Béda jeung  tukang mulung, nu ngamén sarta tukang asongan di désa nu sok nguluwut. Upama urang bener – bener nyaho kana budaya, urang moal bakal ngarasa teraliénasi ku jaman sarta sistem anu henteu saluyu jeung kapribadian bangsa.

·           Saran

Dumasar  hasil  tina  ieu  panalungtikan,  aya  sawatara  saran  pikeun sababaraha  pihak,  mugia  tiasa  nyampurnakeun  kana  panalungikan  kabudayaan kapayuna. pihak-pihakna, nya éta:

1)      Lembaga pendidikan

2)      Guru

3)      Mahasiswa

4)      MasarakaT

DAPTAR PUSTAKA

Bakker. (1984). Filsafat Kebudayaan Sebuah Pengantar. Kanisius: Yogyakarta

Brata,  Nugroho  Trisnu.  (2007).  Antropologi  Untuk  SMA  dan  MA  Kelas  XI. Jakarta: Esis.

Koentjaraningrat .(1990). Pengantar Ilmu Antropologi. Jakarta: Rineka Cipta.

______________ .(1985). Kebudayaan Mentalitas dan Pembangunan. Jakarta: PT Gramedia.

______________. (1985). Ritus Peralihan di Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka.

Nottingham,  Elizabeth  K.  (1994).  Agama  dan  Masyarakat.  Jakarta:  PT  Raja Grafindo Persada.

Perhimpunan KB-PII. (2006). Ngamumulé Budaya Sunda. Bandung: Perhimpunan KB-PII Jawa Barat.

R. A Danadibrata. (2006). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: PT Kiblat Buku Utama. 

Tim  Dosen  PAI  UPI.  (2009)  Islam  Tuntunan  dan  Pedoman  Hidup.  Bandung: Value Press